MUZYKOTERAPIA

W salonach Orient Massage® wdrożono unikatową formułę holistycznego podejścia do zdrowia - Orient Holistic Therapy®, której ważnym elementem jest muzykoterapia.

Istota muzyki, jej powstanie, elementy
Wszechobecna we wszechświecie wibracja od wielu tysiącleci przyciąga ludzką uwagę. W czasach pitagorejskich uważano, iż każde poruszające się ciało niebieskie wydaje dźwięk. Arystoteles uznał, że chyżość ciał niebieskich określana odległością między nimi pozostaje w identycznych stosunkach jak akordy muzyczne a obiegowe ruchy ciał niebieskich wytwarzające dźwięki będące w harmonii.

Wg duńskiego fizyka Huygensa ciała umieszczone obok siebie dążą do synchronizacji rytmów. Działa tu formuła oszczędności samej natury, której skutkiem jest umiejętność dopasowywania rytmów ciała do drgań pochodzących z zewnątrz. W przypadku człowieka można mówić o synchronizacji akcji serca, oddychania i fal mózgowych. Inne rytmy środowiskowe mają również wpływ na nasze, wewnętrzne, czyli np. muzyka sfer i ta tworzona przez nas. Fenomen istnienia muzyki ma u podłoża wibrację. Pochłaniając drgania nadajemy im znaczenie niejako kreując muzykę w akcie jej odbioru. Człowiek odczuwa ją również poza aparatem akustycznym wyznaczonym przez naturę w granicach słyszalności od 16(poniżej – infradźwięki) do 20000(powyżej – ultradźwięki) drgań na sekundę(Hz). Muzyka bowiem działa na całe ciało. Psychikę także.

Istoty wysoko zorganizowane umieją uwidaczniać swoje uczucia ruchem. Tylko człowiek jednak potrafi nim kierować. Posiada on bowiem świadomość rytmu. Właściwość ta, będąca u naszych przodków wynikiem doświadczania podniecenia i uczucia przyjemności pod wpływem rytmu, spowodowała niepowstrzymaną już chęć - regularnego w czasie - tupania, klaskania, poklepywania i uderzania własnego ciała. Pojawiający się wówczas równolegle dźwięk wywoływał najsilniejsze emocje. Uzyskiwanie różnorakich efektów słuchowych dwoma elementami - ruchem i dźwiękiem stanowiły początek pradawnej muzyki. W długim procesie jej rozwoju pojawiły się pierwsze instrumenty: grzechotki, bębny, pręty czy rury uderzane, itd. Muzyka weszła do znacznej części dziedzin życia człowieka . Z czasem ukształtowały się jej kolejne elementy jak melodyka, dynamika, harmonia, agogika, metrum, barwa itd.

Fizjologia a emocje wywoływane muzyką
Muzykę odbieramy biernie, słuchając jej, bądź aktywnie, współuczestnicząc w tworzeniu. Nas będzie interesował aspekt pierwszy. W toku swego oddziaływania muzyka w istotny sposób wpływa na bieg procesów fizjologicznych organizmu człowieka. Wywołuje u niego określone emocje, stymulujące reakcje biochemiczne, m. in. pobudzanie sekrecji endorfin i oddziaływanie na twór siatkowaty mózgu. „Hormony szczęścia” z kolei wywołują radosne, wręcz euforyczne stany.

Najistotniejszym zmysłem uczestniczącym w procesie odbioru muzyki jest słuch. Dźwięk drażni najpierw błonę bębenkową ucha zewnętrznego, po czym przetwarzany, modulowany (m.in. przez adrenalinę) dociera do mózgu. Wówczas mamy do czynienia ze zmianami, przez ośrodki podkorowe, w metabolizmie, tonusie mięśniowym, oddychaniu, krążeniu, wydzielaniu hormonów i innych aktywnościach wegetatywnych. Naukowcy od wielu lat badają wpływ muzyki na reakcje wegetatywne człowieka potwierdzając pobudzające, jak i rozprężające działanie muzyki.

Związki muzyki z medycyną
Historia przekazała nam dwa archetypy odbioru muzyki w celach terapeutycznych:

- oczyszczający określany z greckiego katharsis, rozładowujący napięcia m.in. poprzez ruch, dający początek muzyce tanecznej, - uspokajający, ilustrowany często w aspekcie kulturowym, grającym na lirze, (harfie ?) Dawidzie celem uzdrawiania duszy króla Saula, mającego napady szału. Spotykamy się tutaj z afirmacją leczniczej funkcji muzyki w postaci zlecenia pracy pierwszemu muzykoterapeucie w historii.

Przykład Dawida i Saula wykazujący leczenie sfery emocjonalnej dla zachowania równowagi, dzisiaj powiedzielibyśmy psychicznej, powielany był w przekazach pisemnych przez wieki w różnych wariantach. Generalnie już u starożytnych Greków (Platon, Sokrates) funkcjonowała, świadomość cech terapeutycznych, czy wychowawczych ówczesnych skal muzycznych. Fakt pozytywnego wyróżnienia jednej nich - jońskiej może mieć interesujące nas znaczenie w aspekcie przetrwania tego wzorca w postaci skali durowej. Skala dorycka, wykorzystywana przez wymienionych wcześniej greckich mędrców do celów edukacyjnych dzisiaj jest stosowana z upodobaniem w naszym środkowoeuropejskim (Ukraina, Polska) rejonie, chociażby w muzyce jazzowej.

Definiując termin muzykoterapia Elżbieta Galińska - prekursor, obok Natansona, badań nad opisywaną tutaj dziedziną określiła ją jako „systematyczne i metodyczne zastosowanie muzyki w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowości, oparte na interdyscyplinarnych muzyko – psychologiczno – medycznych specjalnej, założeniach. W odniesieniu do głównych jej zakresów, tj. psychiatrii i pedagogiki muzykoterapia oznacza formę psychoterapii i reedukacji, posługującą się muzyką i jej elementami (przede wszystkim dźwiękiem i rytmem).”

Pierwsze miejsce wśród wpływu muzyki na przebieg diagnozy i leczenia mają emocje. Ponadto uwzględnia się jeszcze proces myślenia, psychomotorykę, układ wegetatywny, jego harmonizację i regulację. Nade wszystko procesy neurofizjologiczne a w nich uzyskiwanie stanów odprężenia. Funkcje jakie pełni muzyka w lecznictwie generalnie dzieli się na:

- odreagowująco - wyobrażeniowo - pobudzającą emocjonalnie,
- treningową, powodującą w efekcie zmniejszenie napięcia psychofizycznego,
- relaksacyjną, stosowaną dla odprężenia stanu psychicznego, słowem relaksu, polegającą po prostu na słuchaniu muzyki.

Ostatnie oddziaływania stanowią typową muzykoterapię percepcyjną, nieaktywną, mającą zastosowanie grupowe i indywidualne. Sam program muzyczny może być tutaj aktywizujący bądź uspokajający. W USA, pod koniec poprzedniego stulecia, pojawiła się i wręcz zdominowała inne rodzaje oddziaływania muzyką - muzykoterapia neurologiczna. Niewątpliwie niebagatelną rolę odegrał tutaj wręcz skokowy postęp technik neurobiologicznych, takich jak PET, tRMI. Pozwalają one na obserwacje czynności ludzkiego mózgu podczas wykonywania zadań umysłowych. To doprowadziło do zmiany paradygmatu postrzegania i stosowania terapii muzyką. Muzykoterapia neurologiczna opiera się najbardziej –wśród szerokiego zastosowania w technikach leczenia muzyką - na dowodach empirycznych.

Możliwości docierania muzyką do systemów afektywno - motywacyjnych mózgu powoduje efektywność muzykoterapii, przekładającą się na funkcje poznawcze mózgu, wykonawcze oraz feedback natury fizycznej. Kwestia dostępu do repertuaru stricte muzykoterapeutycznego budzi stosowny niedosyt. Brakuje bowiem naukowo opracowanej - dla celów leczniczych - chociażby części literatury muzycznej w aspekcie nieintuicyjnego, jak dotychczas, wykorzystania faktury dzieł muzycznych, zastosowanych technik kompozytorskich, struktury melodycznej, agogiki, harmonii, następstw interwałowych, asocjacji brzmieniowych i innych elementów tworzących muzykę. Sądzę, że obecnie istnieją możliwości techniczne i informatyczne, które ułatwiłyby spojrzenie na wykorzystanie muzyki do celów terapeutycznych, adekwatnie do poziomu osiągnięć i zastosowań współczesnej muzykoterapii neurobiologicznej.

Muzykoterapia ma w kulturze Zachodu bogatą, sięgającą, jak wcześniej wspomnieliśmy, co najmniej starożytnej Grecji, tradycję. Jest to fakt odnotowywany w ciągu kolejnych wieków wielokrotnie. Był przedmiotem rozpraw filozoficznych, teoretyków muzyki i w medycynie. Obecnie relacja na osi: człowiek - muzyka - medycyna, rozpoczynająca się począwszy od wieku niemowlęcego aż do dorosłości włącznie, jest często przedmiotem badań i wykorzystywania w celach terapeutycznych. Powszechny dostęp do urządzeń odtwarzających ułatwia muzyczną edukację bierną, pozwalającą muzyce, zwłaszcza artystycznej, na m.in. wewnętrzne wzbogacanie słuchaczy, czy uzyskiwanie relaksu będącego niejednokrotnie reakcją na planowe działanie terapeutyczne z zewnątrz.